Değerli okurlar,
Bilindiği üzere 2025 yılının 11-12 Nisan gecesi, anormal bir zamanda ve olağanüstü bir şiddette yaşadığımız zirai don, ülkemizin yüzde kırkına tekabül eden illerimizde ağaçların çiçeklenme sonrası oluşan meyve tomurcuklarını dalında yaktı, yok etti.
Hışım gibi yaşanılan bu zirai donun Malatya'ya etkisi inanılmayacak derecede yıkıcı sonuçlar doğurdu.
Hemen hemen tüm ekonomik ve zirai faaliyetlerini kayısı etrafında yoğunlaştıran Malatya bu afet nedeniyle tabir caizse ekonomik anlamda felç oldu.
Bütün bu yıkımın üzerine, 2023'de yaşanılan asrın afeti diye tanımlanan 6 Şubat depremlerinin şehrimizi yerle bir ettiği enkaz perişanlığımız eklenince, maddi kaybın yanı sıra üretici çiftçilerimizin gelecek hayallerinin de kararmasına yol açtı.
Şehrimizin üzerine çöken karamsar havayı dağıtmak ve üretici çiftçilerimize ufuk açmak amacıyla Malatya Kent Konseyi ve ilgili diğer kurumların katkısıyla bilgilendirme toplantısı tertip edildi.
Konunun uzmanı bilim adamları, her biri kendi bilgi alanıyla alakalı teorik ve pratik bilgileri katılımcı izleyicilere anlattılar.
Prof. Dr. Bayram Murat Asma – İklim Değişikliğinin Malatya Kayısısına Etkisi
Abdullah Erdoğan – İklim Değişikliği Konusunda Yapılan Araştırmalar
Dr. Şerif Yılmaz – Malatya İlinin Meteorolojik Verileri
Fevzi Çiçek – Malatya’da Tarımsal Kuraklık
Konu Malatya ve kayısı olunca doğal olarak en can alıcı sorun da kayısı üretiminin maruz kaldığı olumsuzluklar oldu.
İklim Değişikliğinin Malatya Kayısısına Etkisi sorununu ele alan Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyelerinden Prof.Dr.Bayram Murat Asma'nın anlatımı katılımcı izleyicilerin bir hayli dikkatini celbetti.
Çok önemli iklimsel ve hava kalitesinin bozulmasına yol açan gelişmeler hakkında dünyada yapılan ve kendi gözlemlerine dayanan verileri aktaran Prof.Dr.Bayram Murat Asma, çözüm yollarına dair de çeşitli önerilerde bulundu.
Sayın Bayram Murat Asma'nın dikkat çektiği küresel ve yerel olumsuz gelişmeler muhtemel çözümler kısaca şunlar:
1-Karbondioksit Seviyesinin Yükselmesi:
Küresel ısınmanın en önemli nedenlerinden biri de karbondioksit artışıdır. Son 40 yılda karbondioksit miktarı yüzde 26,5 artmıştır.
2-Erken Çiçeklenme:
27 yıl boyunca yaptığımız gözlemler sonucunda kayısı ağaçlarının çiçeklenme dönemlerinde belirgin bir değişim yaşandığını tespit ettik. Ölçümlerimize göre, geçmişte genellikle 11–20 Mart tarihleri arasında gerçekleşen tam çiçeklenmenin son 15 yılda yaklaşık 7 gün daha erken başladığını gözlemledik. Erken çiçeklenme demek don riskinin fazlalığı demektir.
3-“İklim Kırbacı”:
İşte iklim kırbacının tanımı.
“Dünya tıpkı bir sarkaç gibi aynı yerde, aynı coğrafyada bir dönem anormal yağışlar, anormal serin hava, arkasından gelen anormal bir kuraklık ve yangınlar.”
4-İklim Değişikliği ve Gövde Yanıklarını Önleme:
Sulama düzeni bozulmuş ya da gövdesi korumasız kalan ağaçların gövdelerindeki tabakalarda böcek veya hayvan tarafından tahrip edilmiş gibi anormal yanıkların oluştuğunu ve güneş yanığının önlenmesinin mümkün olduğunu vurgulayan Asma, “Güneş yanığı olayının çözümü basit. İşte bordo bulamaçlı kireçli badana ya da kraft kâğıdı dediğimiz çimento kağıdını gövdeye sararak mümkünse su düzenini bozmadan yapraklar pörsümeden sulama yapmak gerekiyor”
5-Soğuklama Zorunluğu:
İklim değişikliğinin kayısı ağaçlarında bir diğer etkisinin soğuklama ihtiyacı olduğunu, kayısı ağaçlarının kasım ayında yaprak dökmesinin ardından çiçek açabilmesi için belirli bir süre soğukta kalması gerektiğini belirten Prof. Dr. Bayram Murat Asma bunun hormonal dengenin sağlanması açısından kritik olduğunu ifade ediyor.
Malatya kayısılarında bu sürenin 850 ile bin 600 saat arasında değiştiğini, Hacıhaliloğlu ve Kabaaşının ise soğuklama ihtiyacı yaklaşık bin saat, Hasanbey çeşidinin de bin 550- bin 600 saat. İşte bu yüzden Malatya kayısısını Antalya’da yetiştiremiyoruz diyor.
6-Monilya Hastalığı Mücadelesi:
2020’den sonra kabaaşı kayısı çeşitlerinde Monilya hastalığının ciddi sorunlar yarattığını ifade eden Prof. Dr. Bayram Murat Asma çözümün üreticilerin bilinçli ve zamanında ilaçlama yapmasında yattığını söylüyor. Çiçeklenme döneminde hava yağışlı ise mutlaka iki kez çiçek ilacı uygulanması gerektiğini vurgulayan Asma, üreticiler teknik önerilere dikkat ederse Monilya’nın problem olmayacağını belirtiyor.
7-Ağustos Böceği Zararlısı:
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, Malatya kayısı bahçelerinde dikkat edilmeyen ciddi bir sorunun Ağustos böceği olduğunu ifade ederek Ağustos böcekleri, hemen hemen bütün kayısı ağaçlarının kök dip kısımlarında larvalarını bıraktığı delikler var. Bu böceklerin larvaları toprakta 14-17 yıl yaşayarak kökleri yavaş yavaş yiyor. Zararı fark edilmiyor ama verim düşüklüğü ve ağaç zayıflaması gibi ciddi tahribatlara yol açıyor. Üstelik kimyasal mücadelesi de yok diyerek mücadelenin kümes hayvanı tavuk, hindi, ördek ve kaz gibi hayvanlarla yapılabileceğini öneriyor.
8-Akdeniz Meyve Sineği:
Küresel ısınmanın etkisiyle baş gösteren iklim değişikliği nedeniyle Malatya’da Akdeniz Meyve Sineği zararının arttığını belirten Sayın Asma,“ Akdeniz Meyve Sineği, adından da anlaşılacağı üzere turunçgil zararlısı Akdeniz Bölgesine bağlı. Peki Malatya'da niye zarar yapıyor? Çünkü iklim değişikliğine bağlı artık kışlar eskisi kadar sert geçmiyor. Kışlar sert geçmiş olsa bunların erginleri yaşamayacak. Dondan zarar görecek. Sıcaklığın -15'in altına düşmesi gerekiyor. Düşmediği zaman Temmuz, Ağustos ayında giderseniz ayva ya da elmaya Akdeniz Meyve Sineği zararıyla karşılaşırsınız. Çözümü var. Zamanında düzgün ilaçlama yaparak bundan korunmak mümkün.” diyor.
9-“Kusurlu Çiçek” sorunu:
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, Malatya kayısı bahçelerindeki düşük verimin temel nedeninin “kusurlu çiçek” olduğunu, normalde ise meyve verecek dişi çiçeğin 17-18 mm uzunluğunda olması gerektiğini, ancak kusurlu çiçeklerin 3-4 mm’de kaldığını, belirterek bu durumun başlıca nedeninin susuzluk, su düzeninin bozulması ve kuraklık olduğunun altını çiziyor. Önlem itibariyle üreticilere “Ağaçlarınızı bol organik gübre ve yanmış organik gübre ile beslerseniz, kuraklık stresini azaltabilir ve kusurlu çiçeklerin miktarını düşürebilirsiniz” tavsiyesinde bulunuyor.
