Geçtiğimiz günlerde şehrimizde Malatya için hayati denilebilecek anlamda çok önemli bir "Kayısı Yetiştiriciliği Çalıştayı" yapıldı. Kısaca Çalıştay, Mesleki Eğitim Merkezlerinde "Kayısı" konusunun ders olarak müfredata girmesinin gerekliliği üzerine tertip edilmişti. Kayısı tüm yönleriyle ele alınıp bilimsel metotlar ışığında öğrencileri bilgilendirerek yetiştirmek niyetiyle düzenlenmişti çalıştay.
Öğretmenevinde yapılan çalıştaya kayısı üzerine yaptığı bilimsel araştırmaları, saha çalışmaları ve yazdığı kitaplarıyla tanınan Prof. Dr. Bayram Murat Asma'yı dinlemeye gittim. İyi ki gitmişim. O toplantıda Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan'ı da dinleme imkânı buldum.
Malatya'nın taşı, toprağı, havası, suyu, aşı hasılı her şeyi kayısı. Malatya, tabir caizse göbek bağıyla kayısıya bağlı organik bir ilişki içerisinde, tıpkı tırnakla et gibi...
Çalıştayda, MTB Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Özcan'ın "Kayısı Yetiştiriciliği" temalı konuşmasını dinlerken içimden iyi ki gelmişim dedim. Ramazan Özcan yaptığı o kısa konuşmasında, kayısının Malatya için ne anlama geldiğini, lezzeti, nefaseti ve besin değerleriyle eşsiz bir değer olduğunu belirtmesinin yanı sıra yetiştirilmesinden işlenerek pazarlanmasına ve sağlıklı bir halde lisanslı depolarda muhafaza altında korunmasına kadar geçirdiği tüm evrelerin modern ve bilimsel yöntemlerle yapılması gerektiğini anlattı.
Henüz düne kadar Malatya'nın makûs talihi olarak anılan kayısı, bugün o kara talihini aşmış ve şahlanış sürecinin ilk basamaklarını tırmanmanın heyecanı içerisinde...
Makûs talih ifadesini laf olsun diye kullanmadım; şöyle ki, kayısı ağaçları çiçeklenme esnasında maazallah bir ilkbahar erken don afetine maruz kaldığında yıl boyunca verilen emekler, çekilen çileler heba oluyordu... Don afetine uğramadan bol verimli yoğun bir mahsül dönemi yaşanırsa, bu kez de ürünün küçük boyutlu olması nedeniyle oluşan kalite kaybı ve piyasada oluşan arz fazlalığı nedeniyle fiyat düşüklüğüne yol açarak maliyetinin altında satılıyordu. Her iki halde de makûs talih Malatya'nın yakasından inmiyordu...
Dünyanın iki yıla yakın bir süre yaşadığı pandemi süreci hemen hemen bütün ülkelerde hayatı adeta durma noktasına getirdi. Bu dönem içerisinde tarımın ve sağlıklı beslenmenin önemi stratejik anlamda derinden hissedildi. Kimi ülkeler temel gıda ürünlerine ihracat yasağı getirdi. Bu arada Dünya Kayısı Başkenti Malatya'da kayısı adına yıllardır beklenen ve hayal edilen iyileştirici adımlar birbiri ardınca atılmaya başlandı.
Lisanslı Kayısı Deposu
Kayısı Yetiştirme Çalıştayında kendisini dinleme imkânı bulduğum MTB Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Özcan'ı arayarak lisanslı depoyu görmek ve kendisinden de depo hakkında bilgi almak istediğimi belirttim. Sağolsunlar bu fakiri kırmadılar ve geçtiğimiz Cumartesi günü hafta sonu demeden lisanslı depoya gittik. Çok memnun kaldığım bu ziyaretimde ev sahibi olarak sayın Özcan büyük bir şevkle etraflıca bilgilendirdiler. Konunun en ince ayrıntısına varıncaya kadar verilen bu hizmeti, ürün kabul noktasından başlayarak kükürtlü, gün kurusu ve organik olarak sınıflandırılmış depoları teker teker hem gezdik hem de anlattılar... Malatyalı kayısı üreticilerine yönelik yapılan bu muazzam yapıyı birlikte yerinde inceledik.
Malatya kayısı üreticilerinin ve kayısı ticaretiyle iştigal eden esnafların yıllardır bekledikleri Lisanslı Kuru Kaysı Deposu 2020 yılının Ekim ayında Malatya 1. Organize Sanayi Bölgesi'nde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında Fırat Kalkınma Ajansı, Malatya Ticaret Borsası ve Lisanslı Depo AŞ tarafından inşa edildi.
1. Organize Sanayi Bölgesi’nde 30 dönüm üzerine 6 bin ton fiziki depolama kapasitesine sahip olan Lisanslı Kuru Kayısı Deposu kayısının geleceğine yönelik yapılan en büyük yatırımların başında geliyor. Mevcut lisanslı deponun dışında bir ikinci lisanslı depoyu da Malatya Büyükşehir Belediyesi inşa ediyor...
Türkiye'nin ilk Lisanslı Kuru Kayısı Deposu olma özelliği taşıyan bu özlenen yapı 25.10.2020 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı gerçekleştirilerek hizmete girdi.
Aynı yıl Toprak Mahsulleri Ofisi yıllardır aldığı kuru üzüm ve kuru incirden sonra ilk defa kuru kayısı alımına da başlamış oldu.
TMO'nun kayısı alımı yapması kayısı piyasasına istikrar ve denge sağladı. Daha önce ihracatçı firmaların keyfi alım sürekli dalgalanarak üretici aleyhine işleyen istikrarsızlığa son vererek kayısıya fiyat istikrarını da beraberinde getirdi.
Lisanslı kayısı deposunun sayılamayacak kadar çok yararı oldu, en başta kayısının güvenli ve sağlıklı bir ortamda muhafazası, ilaveten ürün kalitesine getirdiği standartlar sebebiyle de daha nitelikli üretimi teşvik etmesi çok önemli...
Hazırlıklar Tam Gaz İlerliyor
Değerli gazeteci arkadaşım Nevzat Kanar'ın Net Haber Gazetesinde Kayısı "Okullu" Oldu başlığıyla yaptığı haber Kayısı Yetiştiriciliği Çalıştayının sonuç açıklamasını içeriyordu. Haber, artık Malatya'da kayısı konusunun a'dan z'ye temelden itibaren bilimsel yöntemlerle ele alınacağı müjdesini veriyordu.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Malatya Milli Eğitim Müdürlüğü'nce organize edilen, "Kayısı Yetiştiriciliği Dalı Program Hazırlama Çalıştayı"nın sonuç bildirgesine göre kayısının öğrenim müfredatına girmesiyle birlikte yıllardan beri süregelen atalardan öğrenilen doğal kayısı üretimi artık ders kitaplarında anlatılacak.
Malatya İl Milli Eğitim Müdürü Hatice Özdemir gerçekleştirilen çalışmaların sonucu hakkında yaptığı kısa açıklamada şu bilgiler yer alıyordu:
"Kayısı Yetiştiriciliği dalında; Kayısı fidan üretiminden meyvelerde budama ve terbiye, kayısı yetiştirme, kayısıyı muhafaza, işleme ve pazarlamasına kadar müfredat programı hazırlanmıştır. Lise ve üstü mezunlar için kısa sürede meslek edinmelerine yönelik Mesleki Eğitim Merkezi Tarım alanı Kayısı Yetiştiriciliği Telafi Öğretim Programı hazırlama çalışması yapılmıştır. Mesleki Eğitim Merkezi Tarım Alanı Kayısı Yetiştiriciliği Dalı Öğretim Programının uygulanması ile sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli meslek elemanın karşılanması, kayısı yetiştiriciliğinin eğitimli ve bilinçli kişiler tarafından yapılması amaçlanmıştır. Böylece; yaklaşık %90 oranında ihraç edilen bir ürün olan kayısının ihracatında karşılaşılan sorunların ortadan kaldırılması, kayısıda kalite ve verim artışı sağlanması ile pazara kaliteli ürün sunmak mümkün hale gelebilecektir.”
Depoya Kabul ve Koruma
Lisanslı kayısı deposunun çalışma koşulları yasalarla belirlenmiş olup depo yönetiminin ve kayısı depolayan özel ve tüzel kişilerin uyması gereken kriterler yönetmeliklerle açıklanmıştır. Çok kısa olarak şöyle:
Kayısıyı depolamaya hazır hale getirme ve kayısının depoya kabulü
Kuru kayısılar Bakanlıkça belirlenen Kuru Kayısı Kalite Kriterleri ve Sınıflandırma Usul ve Esaslarına göre değerlendirilerek lisanslı depoya kabul ya da ret edilir.
Lisanslı depo işletmesi, depolanmaya veya standartlara uygun olmayan ya da depolandığında lisanslı depodaki diğer kayısıları olumsuz etkileyebilecek kayısıları, mudinin talebi üzerine ve ücreti karşılığında, depolanmaya ve standartlara uygun hale getirmek amacıyla niteliğine göre ihtiyaç duyulan eleme, yıkama, boylama, fumigasyon ve buna benzer işlemlere tabi tutabilir.
Depolanmaya ve standartlara uygun hale getirilen kayısılar depolanabilir. Depolama şartları uygun olmayan, fermente olan, sağlığı olumsuz etkileyecek düzeyde bulunan, standart dışı olan ve mevzuatta öngörülen diğer hususlara uygun olmayan kayısılar, lisanslı depolara alınmaz.
Kayısının depolanması
Mevzuatına uygun olarak tartım işlemi ile analiz ve sınıflandırması yapılmış kayısılar lisanslı depoya kabul edilir. Kayısılar, tartım ve analizi yapılana kadar, depolanmış ürünlerden ayrı olarak bunlar için ayrılmış farklı bölümlere konulabilir.
Kayısılar asgari 500 kg kapasiteli kasalar içinde depolanır. Nem içeriği, nem tayin cihazı ile ölçüm yapılarak belirlenir. Nem oranı kükürtlü kayısılarda %20’nin, kükürtlenmemiş kayısılarda %18’in üzerinde olan kuru kayısılar lisanslı depoya kabul edilmez.
Kayısının korunması
Lisanslı depo işletmesi, lisansı askıya alınmış olsa bile her zaman, sorumluluğu altında bulunan kayısının muhafazasında gerekli dikkati ve özeni gösterir.
Depo her zaman temiz olmalı ve kayısı yangın tehlikesini artıran ve sağlıklı muhafazasını engelleyen kızışma, yüksek sıcaklık, nem, hava ve ışıktan, kemirgen hayvan, mikroorganizma, böcek ve tozlar ile yabancı kokulardan korunmalıdır.
