Menfaat dünyası diye şikayetlenenleri duyarsınız zaman zaman. Hatta biz de sızlanırız bazen. Dost sandım, arkadaşım bildim, meğer kendi faydasınaymış, menfaati içinmiş, bak bunun da altından menfaat çıktı, diye dile getirilir. Bizde menfaatçiliğin halk dilinde çağrıştırdığı anlam olumsuzdur çoğu zaman, ama birileri kitabına uydurup sistematize edince çok kabul görmüş. Menfaatçisi, faydacısı, pragmatizmin gönüllü fedaileri olmuş dörtnala koşturur nicedir. Çıktıkları yolda, güya her düşünceyi ve sistemi, sonucunda ele geçecek somut kazanımlar üzerinden değerlendirerek faydalı veya faydasız nitelemesiyle ayrıştırıp sınırlar çizmişler. Kendilerince ‘doğru’yu, ‘güzel’i, ‘iyi’yi birleştirip ‘faydalı’ sonuca götürmek iddiasıyla. Felsefeleri hakkında masum görüntülü kırk açıklama yapılsa da malum, yolun içeriği de sonucu da, onların dünyasının pratiği ve ölçüleriyle değerlendirilir. Önceliğin halis niyette olduğunu bilmeyenlerin yol alma şekillerinden biridir bu. En kısa yoldan, kendi faydalı bulduklarını önceler, gerekli gördükleri sonucu hedefe koyarlar, sağduyudan uzak…
Bir de asil insanların dünyası vardır; iyi niyet ile çıkarlar yola, güzel amel ile devam ederler. Doğruyu, güzeli ve iyiyi kendilerince değil, Hak’tan yana belirleyip yürürler (Hud/112). ‘Hikmet’i unutturmadan, yaratılmışlar karşısında zillete düşürmeden, sağduyu ile çelişmeyen bilakis onun eşliğinde devam eden, ‘ezelden ebede’ menfaat odaklı bir yolculuktur onlarınki. İnsanlara bir süreliğine geçimlik olarak verilen dünyada (Bakara/36), istifadelerine lütfedilen yeryüzünde (Câsiye/13), kendilerine fayda veren şeyin peşine düşmeleri (Râd/17) tavsiye edilmiştir. Ve dahi faydalı olanı terk etmek fıkhen kerih görülmüştür. Bu asil insanlar, her yaptığının şuurundadır, kazandıklarının karşılığında kendilerini rehin koymaya iştiyaklıdır (Müddesir/38). Öyle uzun vadeli menfaat düşkünüdür ki, yaptığı amellerle dereceler alacağını bilir (Ahkâf/16); dünyasını verir karşılığında ahiretini satın alır (Bakara/86).
Gördük ki iki grup da faydasının peşine düşmüş, hangisine dahil olmalı ki menfaat ammeye sirayet etsin?