Kur’an’da geçen السَّائِحُونَ (sâihûn) kavramı, tarih boyunca çoğu kez sadece “oruç tutanlar” şeklinde daraltılmış bir anlamla tefsir edildi. Oysa kavramın kökü, semantiği ve Kur’an içindeki bağlamı, insanoğlunun en güçlü iç yeteneklerinden biri olan seyahat, yeryüzünde dolaşma, tefekkür etme, keşfetme ve ibret alma boyutuna işaret eder. Bugün insanlığın neredeyse tamamının hayatında fiilen bulunan turizm, yolculuk, keşif ve gezme bilinci, Kur’an’ın bu kavramda işaret ettiği derin hakikati adeta gözler önüne sermektedir.
Kavramın Kökeni Neyi Söylüyor?
s-y-ḥ kökü Arapçada akmak, dolaşmak, hareket etmek, seyretmek anlamlarını taşır. Bu kök Kur’an’da üç yerde geçer:
• sâihûn (Tevbe 112)
• sâihât ( Tahrîm 5 )
• sîhû emri (tevbe 2 )
Hepsinin ortak anlam alanı seyahat etmek, dolaşmak ve hareket hâlinde bulunmaktır. İlk müfessirlerin bunu oruçla ilişkilendirmesinin sebebi, çöl toplumunda “tefekkür amaçlı seyahat”in çok yaygın bir pratik olmamasıydı. Ancak Kur’an’ın sözlük yapısı bu yorumu zorunlu kılmaz; tam tersine, kavramın özü seyahat eden, dolaşan, gezerek ibret alan, tefekkür eden kimselerdir.
Kur’an’da Seyahatin Evrensel Daveti
Kur’an, aynı kökü destekleyen başka ifadelerle insana güçlü bir çağrı yapar:
“فَسِيرُوا فِي الْاَرْضِ — Yeryüzünde gezin, dolaşın.”
Bu ifade Kur’an’da dört kez tekrar edilir.
Kur’an insana adeta şöyle seslenir:
“Yeryüzünde dolaşın, bakın, görün, düşünün, ibret alın, tefekkür edin, geçmişten ders çıkarın.”
Bu yönüyle sâihûn, sadece “gezen insanlar” değil; gezerken düşünen, görürken anlayan, dolaşırken derinleşen insanlar anlamına gelir.
Bugün İnsanlığın Yaşadığı Hakikat
İlginç olan şu ki: Kur’an’ın bu geniş kavramsal çağrısı bugün insanlığın hayatında tam karşılığını bulmuştur.
• Turistik geziler, Doğa yürüyüşleri, Tarihi mekânlara yapılan ziyaretler, Coğrafi keşifler
• Kültür turları, Dünyayı tanıma merakı
hepsi insanoğlunun doğasında var olan “tefekkür yolculuğu arzusunun” fiili yansımalarıdır.
Bugün milyarlarca insan seyahat ediyor. Yüz binlerce seyahat şirketi, milyonlarca uçuş, yüzlerce ülke… Ve her yolculukta insanoğlu farklı bir tefekkür kapısına açılıyor: yeni kültürler, yeni diller, farklı yüzler, farklı dünyalar…
Belki ilk müfessirler bu gerçeği kendi toplumlarında göremediler; çünkü çöl hayatı çoğu zaman hareketsiz ve dışa kapalı bir sosyolojiye sahipti. Fakat bugün Kur’an’ın bu kavramı dünyanın her yerinde canlı bir hakikat olarak yaşanıyor.
Seyahat: En Büyük Tefekkür Araçlarımızdan Biri
İnsan yolculukta büyür. Yolculukta düşünür. Yolculukta tazelenir.
• Bir dağın tepesinde durmak,
• Bir denizin kıyısına oturmak,
• Bir medeniyetin kalıntılarına dokunmak,
• Bir şehrin sokaklarında yürümek,
• Bir insanın hikâyesini dinlemek…
Hepsi insan ruhunu genişletir. Allah’ın kudretini, yarattığı çeşitliliği, kudretini ve rahmetini daha derinden görmemizi sağlar.
Bu yüzden Kur’an, sâihûn kavramıyla bize şunu fısıldar:
“Yola çık. Dolaş. Bak. Gör. Düşün. Yol seni değiştirsin.”
Sâihûn: Bugünün Müslümanı İçin Yeniden Doğmuş Bir Kavram
Bugün Müslümanlar için sâihûn kavramını yeniden diriltmenin zamanı gelmiştir.
Oruç elbette bir ibadettir. Ama sâihûn, orucun içine hapsedilecek kadar küçük bir kelime değildir.
Bu kavram, ruhu tazeleyen, zihni açan, kalbi büyüten bir ibadet biçimini ifade eder:
• Seyahat etmek, dünyayı tanımak
• Doğayı temaşa etmek
• Tarihten ders almak
• Farklı insanlarla tanışmak
• Yeryüzünü Allah’ın ayetleri olarak okumak
Bugün uçakla dünyanın öbür ucuna 10 saatte gidebilen insanlık, Kur’an’ın “seyahat eden insanlar” kavramını adeta fiilen hayata geçirmiş durumdadır.
Kur’an’ın Çağrısı Hâlâ Aynı
İster Asya’da bir dağın eteğinde, ister Afrika’da bir pazarın ortasında,
ister Anadolu'nun bir köy yolunda olun…
Allah’ın ayetleri her yerde karşımıza çıkar.
Sâihûn, işte bu ayetlerin peşine düşen insanlardır.
Kur’an’ın çağrısı dün olduğu gibi bugün de geçerlidir:
“Yeryüzünde dolaşın!”,,, Bu da bir ibadettir…
