Osmanlı Dönemi Malatya'sında Kadın ve Aile Yapısı Mahkeme Kayıtlarıyla Aydınlatıldı
Malatya Kent Konseyi'nin Kasım ayı toplantısına konuk olan Prof. Dr. Yahya Başkan, Osmanlı dönemine ait şer'iyye sicilleri ve mahkeme kayıtlarından yola çıkarak kadınların sosyal, ekonomik ve aile yaşantısındaki aktif rollerini gözler önüne serdi.
Malatya Kent Konseyi Tarih ve Kültür Mirası Çalışma Grubu’nun Kasım ayı toplantısında, İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yahya Başkan, “Osmanlı Döneminde Malatya’da Mahkeme Kayıtlarında Kadın ve Aile” başlıklı sunumu ile önemli bilgiler paylaştı.
Malatya Kent Konseyi Toplantı Salonu’nda düzenlenen program, Çalışma Grubu Temsilcisi Orhan Tuğrulca’nın açılış konuşmasıyla başladı. Tuğrulca, tarih çalışmalarında genellikle siyasi tarihin ön planda tutulduğunu, buna karşın toplumun gerçek yaşamını yansıtan şer‘iyye sicilleri ve nüfus kayıtlarının yeterince incelenmediğini vurguladı. Bu nedenle Osmanlı tarihinin bütüncül bir şekilde anlaşılmasının zorlaştığını ifade etti.
Prof. Dr. Yahya Başkan sunumunda, yıllardır üzerinde çalıştığı şer‘iyye sicilleri, tereke ve vergi kayıtlarından elde ettiği bulguları paylaştı. Osmanlı Malatya’sında kadınların toplum içinde düşündüğünden çok daha etkin roller üstlendiğini belirten Başkan, mülk sahibi kadınların mallarını yönetme konusunda aktif olduklarını, gerektiğinde mahkemeye başvurarak haklarını aradıklarını söyledi.
Müslüman ve Gayrimüslimler Arasında “Gündelik İç İçe Geçiş”
Başkan, Malatyalı Nefise Hatun, Argunşah Hatun ve Naciye Hatun gibi isimlerin mülk sahibi olduklarını ve bu mülkleri yönetirken mahkemelerde bizzat işlem yaptıklarını belirtti. Ayrıca gayrimüslim kadınların Müslümanları vekil tayin ettiği, Müslüman kadınların ise bazı işlemler için gayrimüslimlere vekâlet verdiği örnekleri paylaştı. Arapgir’e ait bir sicilde, iki Müslüman kadının İstanbul’daki malları için Ermeni şahıslara vekalet vermesi, dönemin Malatya’sında toplumlar arası güven ilişkisinin güçlü olduğuna dikkat çekti.
Kadınlar Sosyal Hayatta Etkin Rol Üstleniyordu
Artin kızı Sare’nin bir Müslüman komşusuna borç vermesi ve alacağını mahkeme yoluyla tahsil etmesi gibi belgelerin, kadınların ekonomik hayatta da aktif olduklarını gösterdiğini dile getiren Prof. Dr. Başkan; kadınların vakıf, cami ve medrese gibi kurumlarda mütevelli heyetlerinde görev aldıklarını, hatta bu heyetlerin başında yer alabildiklerini söyledi. Söğütlü Cami’nin mütevellisi Mehmet Bey kızı Fatıma bunun en belirgin örneklerinden biri olarak aktarıldı.
Osmanlı’da boşanma oranlarının düşük olduğunu, bazı boşanmaların ise doğrudan kadınların talebiyle gerçekleştiğini belirten Başkan, yaygın olduğu düşünülen çok eşliliğin mahkeme kayıtlarında nadiren görüldüğünü, Malatya’da aile yapısının büyük ölçüde tek eşlilik üzerine kurulu olduğunu ifade etti.
Toplantıda söz alan Prof. Dr. Mehmet Karagöz ise Osmanlı arşivlerinin henüz yalnızca yüzde yirmisinin okunabildiğini hatırlatarak, arşiv çalışmalarının ilerlemesiyle tarih araştırmalarının daha geniş perspektif kazanacağını söyledi.
Yoğun ilgi gören program, soru-cevap bölümünün ardından sona erdi.
Bakmadan Geçme
