Elektrik Üretiminde Kilit Rol Oynuyor: Yarım Asırlık Barajdan Besleniyor… Fırat Nehri'nin Kalbi Malatya'da Atıyor
Türkiye'nin ve Güneybatı Asya'nın en uzun nehirlerinden biri olan Fırat, Malatya'yı da içine alan geniş bir coğrafyadan geçiyor. Yarım asırlık Keban Barajı, Türkiye'nin en büyük üçüncü hidroelektrik santrali (HES) olma özelliğini sürdürürken, Fırat Nehri'ndeki elektrik üretim regülasyonunun başlangıç noktası olarak da biliniyor.
Nehir üzerinde kurulu, ülkenin en büyük üçüncü hidroelektrik santrali olan Keban Barajı ve HES, bölgenin enerji üretimi ve su kaynakları yönetimi açısından stratejik bir merkez konumunda bulunuyor. Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman ve Gaziantep gibi önemli illerden geçerek Suriye sınırından ilerleyen Fırat Nehri, kadim uygarlıklardan günümüze dek önemini koruyor.
Türkiye kritik rol üstleniyor
Anadolu Ajansı’nda yer alan habere göre; Türkiye'nin enerji tarihinde dönüm noktası sayılan Keban Barajı ve HES'in, 9 Eylül 1974'te işletmeye alınmasının 51. yılı geride kalırken, Türkiye'de üretilen hidroelektrik enerjinin yaklaşık yüzde 7-8'i söz konusu tesisten sağlanıyor. Yıllık 6,6 milyar kilovatsaat üretim kapasitesi, 1330 megavat kurulu güç ve 8 üniteye sahip tesis, Türkiye'nin enerji arz güvenliğinde kritik rol üstleniyor.
287 milyar kilovatsaat elektrik üretimi gerçekleşti
İşletmeye alındığı dönemde Türkiye'nin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 31'ini tek başına karşılayabilen Keban, hala ülkenin en büyük üçüncü HES'i konumunda bulunuyor. Devlet Su İşleri (DSİ) verilerine göre, Keban Barajı işletme süresi boyunca 287 milyar kilovatsaat elektrik üretimi gerçekleştirdi.
“Keban HES tek başına ülkenin enerji sorununa çözüm olmuştu”
Yenilenebilir enerji danışmanı Taner Ercömert, Keban Barajı ve HES'in Türkiye'nin enerji üretimindeki stratejik önemini değerlendirdi.
Ercömert, santralin ilk dört ünitesinin işletmeye alındığı 1974'te Türkiye'nin elektrik üretiminin 13,5-14 milyar kilovatsaat seviyesinde olduğunu belirterek, "Yapıldığında ülkenin en büyük elektrik üretim tesisiydi. Keban HES, tek başına ülkenin enerji sorununa çözüm olmuştu o yıllar. Baraj ve santral, 4-7 milyar kilovatsaat arasında değişen yıllık üretimiyle ülke elektrik üretimine çok büyük katkı sağladı" ifadelerini kullandı.
Keban HES'in halihazırda Türkiye'nin elektrik üretiminde hala önemli bir rol oynadığına değinen Ercömert, "Türkiye'de üretilen hidroelektrik enerjinin yaklaşık yüzde 7-8'i Keban HES'ten sağlanıyor, santralin ülke toplam elektrik üretimine katkısı ise yüzde 1,5-2 civarında" bilgisini paylaştı.
Ercömert, barajın bölgedeki tarım, sulama ve içme suyuna katkısına da değinerek, Keban Barajı ve HES'in Fırat Nehri üzerinde ana havza barajı olarak hizmet verdiğini, bu nedenle enerji üretiminin yanı sıra sulama ve içme suyu temininde kilit rol üstlendiğini belirtti.
Fırat Nehri'nin elektrik üretim regülasyonunun Keban'dan başladığını ifade eden Ercömert, tesisin üzerine kurulan yüzer güneş enerjisi santralinin (GES) de önemli olduğunu ve enerji üretimine katkı sağladığını kaydetti.
Ercömert, Türkiye'deki HES'lerin enerji arz güvenliğindeki önemini vurgulayarak, "HES'ler 2024'te üretilen elektriğin yüzde 21,5’ini, 2025'in ilk 8 ayında ise yüzde 18,2'sini üretti. Bu veriler, HES'lerin ülke elektrik üretiminde önemli bir paya sahip olduğunu gösteriyor." değerlendirmesinde bulundu.
Yüzer GES projeleriyle enerji üretimi artıyor
Keban Barajı ve HES, aynı zamanda hidroelektrik enerjinin yanında güneş enerjisi üretimiyle de Türkiye'nin yenilenebilir enerji hedeflerine katkı sağlamaya devam ediyor.
AA muhabirinin DSİ verilerinden derlediği bilgilere göre, Keban Barajı Türkiye'deki su toplama havzasının yaklaşık yüzde 70'ini kontrol ediyor ve akış aşağısındaki GAP barajlarına düzenli su sağlıyor.
Barajda oluşan 31 milyar metreküplük göl, 125 kilometre uzunluğa ve yer yer 18 kilometre genişliğe ulaşıyor. Bölgenin coğrafyasını değiştiren göl, balıkçılık, turizm ve ulaşım gibi ekonomik faaliyetleri de mümkün kılıyor.
Keban Barajı, ayrıca geçen yıl üretime başlayan ülkenin ilk yüzer GES'ine de ev sahipliği yapıyor.
Verilere göre, yüzer GES'in, yaklaşık 1 megavat kurulu güce sahip olup yıllık 1,8 milyon kilovatsaat elektrik üretmesi planlanıyor. Üretilen enerjinin, Kuzova Pompaj Sulama Sistemi'nin elektrik ihtiyacını karşılayarak 7 köydeki 4 bin 783 hektarlık tarım arazisinin sulamasına katkı sağlaması öngörülüyor.
Yenilenebilir enerji üretiminde önemli bir adım
Gelecekte, Keban Barajı'ndaki GES kapasitesinin artırılması ve benzer projelerin diğer barajlarda uygulanması planlanıyor. Ülke genelindeki 944 barajın yüzde 10'unda yüzer GES kurulması halinde, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 25'inin karşılanabileceği öngörülüyor.
Söz konusu proje, Türkiye'nin yenilenebilir enerji üretiminde önemli bir adım olarak öne çıkıyor ve sürdürülebilir enerji çözümlerine katkı sağlıyor.